บุนนาค ชื่อวิทยาศาสตร์ Mesua ferrea L.

ต้นบุนนาค ชื่อวิทยาศาสตร์ Mesua ferrea L.

–

@ ดีดี การ์เด้น โฮม ถนนพหลโยธิน ตำบลบ้านต๊ำ เมืองพะเยา
@ วัดห้วยสัก หนองป่าก่อ ดอยหลวง เชียงราย
@ สวนสมุนไพรสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ระยอง

–

บุนนาค ไม้ยืนต้นขนาดกลาง มี ๒ ชนิด คือ บุนนาคบ้าน และ บุนนาคป่า นิยมใช้บุนนาคป่า ซึ่งมีสรรพคุณดีกว่า

ใบ รสฝาด สรรพคุณ แก้บาดแผลสด สมานแผล

เปลือกต้น รสฝาดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ กระจายหนอง

กระพี้ รสขื่น สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ

แก่น รสขื่น สรรพคุณ แก้เลือดออกตามไรฟัน

ราก รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้

ดอก รสหอมเย็น สรรพคุณ บำรุงโลหิต บำรุงผิวกายให้สดชื่น แก้ร้อนกระสับกระส่าย ชูกำลัง แก้ลมกองละเอียด หน้ามืดวิงเวียนใจสั่น อ่อนเพลีย ใจหวิว

–

ยาหอมเทพวิจิตร

วัตถุส่วนประกอบ ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ ลูกกระวาน านพลู จันทน์แดง จันทน์ขาว กฤษณา กระลำพัก ขอนดอก ชะลูด อบเชย เปราะหอม แฝกหอม หนักสิ่งละ ๒ ส่วน ผิวมะกรูด ผิวมะงั่ว ผิวมะนาว ผิวส้มตะรังกะนู ผิวส้มจีน ผิวส้มโอ ผิวส้มเขียวหวาน หนักสิ่งละ ๔ ส่วน ผิวส้มซ่าหนัก ๒๘ ส่วน ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกสารภี เกสรบัวหลวง ดอกบัวขม ดอกบัวเผื่อน หนักสิ่งละ ๔ ส่วน  ชะมดเช็ด การบูร หนักสิ่งละ ๑ ส่วน โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา โกฐกระดูก โกฐก้านพร้าว โกฐพุงปลา โกฐชฎามังสี หนักสิ่งละ ๔ ส่วน เทียบดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน เทียนเยาวพาณี เทียนสัตตบัษย์ เทียนเกล็ดหอย เทียนตากบ หนักสิ่งละ ๔ ส่วน พิมเสนหนัก ๔ ส่วน ดอกมะลิหนัก ๑๘๔ ส่วน

วิธีทำ บดเป็นผง ผสมน้ำดอกไม้เทศ ทำเป็นเม็ด หนักเม็ดละ ๐.๒ กรัม

สรรพคุณ แก้ลม บำรุงหัวใจ

ขนาดรับประทาน ครั้งละ ๕ – ๗ เม็ด

ขนาดบรรจุ ๓๐ เม็ด

–

ยาหอมทิพโอสถ

วัตถุส่วนประกอบ ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกสารถี ดอกมะลิ เกสรบัวหลวง ดอกกระดังงา ดอกจำปา ดอกบัวจงกลณี หัวแห้วไทย กระจับ ฝาง จันทน์แดง จันทน์ขาว จันทน์เทศ กฤษณา ชะลูด อบเชย สมุลแว้ง สนเทศ ว่านน้ำ กระชาย เปราะหอม ดอกคำไทย ชะเอมเทศ สุรามฤต ข่าต้น ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ หนักสิ่งละ๔ ส่วนโกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพาโกฐกระดูก โกฐก้านพร้าว โกฐพุงปลา โกฐชฎามังสี หนักสิ่งละ ๒ ส่วน เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนน้ำตาตั๊กแตน เทียนเยาวพาณี เทียนสัตตบุษย์ เทียนเกล็ดหอย เทียนตากบ การบูร หนักสิ่งละ ๑ ส่วน ชะมดเช็ด พิมเสน หนักสิ่งละ ๒ ส่วน

วิธีทำ

ชนิดผง  บดเป็นผง

ชนิดเม็ด บดเป็นผง ทำเป็นเม็ด หนักเม็ดละ  ๐.๒  กรัม

สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียน ละลายน้ำดอกไม้หรือน้ำสุก

ขนาดรับประทาน
ชนิดผง  ครั้งละ  ๑/๒ – ๑  ช้อนกาแฟ
ชนิดเม็ด  ครั้งละ  ๕ – ๗  เม็ด

ขนาดบรรจุ
ชนิดผง ๑๕ กรัม
ชนิดเม็ด ๓๐ เม็ด

–

ยาเขียวหอม

วัตถุส่วนประกอบ ใบพิมเสน ใบผักกระโฉม ใบหมากผู้ ใบหมากเมีย ใบสันพร้าหอม  รากแฝกหอม เปราะหอม จันทน์เทศ จันทน์แดง ว่านกีบแรด ว่านร่อนทอง เนระพูสี พิษนาศน์ มหาสดำ รากไคร้เครือ ดอกพิกุล เกสรบุนนาค เกสรสารภี เกสรบัวหลวง  หนักสิ่งละ ๑ ส่วนระย่อม หนัก ๑/๔ ส่วน

วิธีทำ บดเป็นผง

สรรพคุณ แก้ตัวร้อน ร้อนใน กระหายน้ำ ละลายน้ำสุก หรือน้ำดอกมะลิ

แก้พิษหัด พิษสุกใส ละลายน้ำรากผักชีต้ม ทั้งรับประทานและชโลม

ขนาดรับประทาน รับประทาน วันละ ๔ – ๕ ครั้ง

ผู้ใหญ่ ครั้งละ  ๑  ช้อนกาแฟ

เด็ก ครั้งละ ๑ – ๒ ช้อนกาแฟขนาดบรรจุ ๓๐ กรัม

–

ยาประสะจันทน์แดง

วัตถุส่วนประกอบ รากเหมือดคน รากมะปรางหวาน รากมะนาว เปราะหอม โกฐหัวบัว จันทน์เทศ ฝางเสน หนักสิ่งละ ๔ ส่วน เกสรบัวหลวง ดอกบุนนาค  ดอกสารภี ดอกมะลิ หนักสิ่งละ   ๑ ส่วน จันทน์แดง ๓๒ ส่วน

วิธีทำ บดเป็นผง

สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน กระหายน้ำ ละลายน้ำสุก หรือน้ำดอกมะลิ

ขนาดรับประทาน รับประทานทุก ๓ ชั่วโมง

ผู้ใหญ่ ครั้งละ ๑ ช้อนกาแฟ

เด็ก ครั้งละ ๑ – ๒ ช้อนกาแฟ

ขนาดบรรจุ ๑๕ กรัม

–

ยาหอมอินทจักร์

วัตถุส่วนประกอบ สะค้าน รากช้าพลู ขิง ดีปลี รากเจตมูลเพลิง ลูกผักชีลา โกฐสอ โกฐเขมา โกฐก้านพร้าว โกฐพุงปลา โกฐจุฬาลัมพา โกฐเชียง โกฐกักกรา โกฐน้ำเต้า โกฐกระดูก เทียนดำ เทียนขาว เทียนแดง เทียนข้าวเปลือก เทียนเยาวพาณี จันทน์แดง จันทน์เทศ เถามวกแดง เถามวกขาว รากหญ้านาง เปลือกชะลูด อบเชย เปลือกสมุลแว้ง กฤษณา กระลำพัก บอระเพ็ด ลูกกระดอม กำยาน ขอนดอก ชะมดเช็ด ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ ลูกกระวาน กานพลู รากไคร้เครือ ลำพันแดง ดอกสารภี ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกจำปา ดกกระดังงา ดอกมะลิ ดอกคำไทย ฝางเสน ดีงูเห่า ดีหมูป่า ดีวัว พิมเสน สิ่งละ ๑ ส่วน

วิธีทำ ชนิดผง บดเป็นผง

ชนิดเม็ด บดเป็นผง ทำเป็นเม็ด หนักเม็ดละ ๐.๒ กรัม    

สรรพคุณ แก้ลมบาดทะจิต  ใช้น้ำดอกมะลิ

แก้คลื่นเหียนอาเจียน  ใช้น้ำลูกผักชี  เทียนดำต้ม  ถ้าไม่มีใช้น้ำสุก

แก้ลมจุกเสียด  ใช้น้ำขิงต้ม

ขนาดรับประทาน รับประทานทุก ๓ ชั่วโมง

ชนิดผง ครั้งละ ๑ ช้อนกาแฟ

ชนิดเม็ด ครั้งละ ๕ – ๑๐ เม็ด

ขนาดบรรจุ ชนิดผง ๑๕ กรัม

ชนิดเม็ด ๓๐ เม็ด

–

ยาหอมเนาวโกฐ

วัตถุส่วนประกอบ ขิงแห้ง ดีปลี เจตมูลเพลิง สะค้าน ช้าพลู หนักสิ่งละ ๓ ส่วน แห้วหมู โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา โกฐกระดูก โกฐก้านพร้าว โกฐพุงปลา โกฐชฎามังสี เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน เทียนเยาวพาณี เทียนสัตตบุษย์ เทียนเกล็ดหอย เทียนตากบ สักขี ลูกราชดัด ลูกสารพัดพิษ ลูกกระวาน กานพลู ดอกจันทน์ ลูกจันทน์ จันทน์เทศ จันทน์แดง อบเชยญวน เปลือกสมุลแว้ง หญ้าตีนนก แฝกหอม เปลือกชะลูด เปราะหอม รากไคร้เครือ เนื้อไม้ ขอนดอก กระลำพัก เนื้อลูกมะขามป้อม เนื้อลูกสมอพิเภก ชะเอมเทศ ลูกผักชีลา ลูกกระดอม บอระเพ็ด เกสรบัวหลวง เกสรบุนนาค ดอกพิกุล ดอกสารภี ดอกมะลิ แก่นสน หนักสิ่งละ ๔ ส่วน  น้ำประสานทองสะตุ หนัก ๒ ส่วน ชะมดเช็ด พิมเสน หนักสิ่งละ ๑  ส่วน

วิธีทำ ชนิดผง บดเป็นผง

ชนิดเม็ด บดเป็นผง ทำเป็นเม็ด หนักเม็ดละ ๐.๒ กรัม

สรรพคุณ แก้ลมคลื่นเหียน อาเจียน ใช้น้ำลูกผักชี เทียนดำต้ม

แก้ลมปลายไข้ ใช้ก้านสะเดา ลูกกระดอม และบอระเพ็ด ต้มเอาน้ำ

ถ้าหาน้ำกระสายไม่ได้ใช้น้ำสุกแทน

ขนาดรับประทาน รับประทานทุก ๓ ชั่วโมง

ชนิดผง ครั้งละ ๑/๒ – ๑ ช้อนกาแฟ

ชนิดเม็ด ครั้งละ ๕ – ๑๐ เม็ด

ขนาดบรรจุ ชนิดผง ๑๕  กรัม ชนิดเม็ด  ๓๐  เม็ด

ยาประสะเปราะใหญ่

วัตถุส่วนประกอบ โกฐสอ โกฐเขมา โกฐหัวบัว โกฐเชียง โกฐจุฬาลัมพา เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ ลูกกระวาน กานพลู จันทน์เทศ จันทน์แดง ดอกบุนนาค ดอกสารภี ดอกพิกุล เกสรบัวหลวง หนักสิ่งละ ๑ ส่วน เปราะหอม หนัก ๒๐ ส่วน

วิธีทำ บดเป็นผง

สรรพคุณ ถอนพิษไข้ตานทราง สำหรับเด็ก ละลายน้ำดอกไม้เทศหรือน้ำสุก

รับประทาน หรือผสมน้ำสุราสุมกระหม่อม

ขนาดรับประทาน รับประทาน วันละ ๓ ครั้ง

ครั้งละ ๑/๒ – ๑ ช้อนชา

ขนาดบรรจุ ๑๕ กรัม

–

พิกัดทเวคันธา (ทเวสุคนธ์) คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีกลิ่นหอม ๒ อย่างคือ

รากบุนนาค ขับลมในลำไส้

รากมะซาง แก้โลหิต แก้กำเดา

–

พิกัดทเวติคันธา คือ จำกัดจำนวนตัวยาที่มีกลิ่นหอม ๓ อย่างในยา ๒ สิ่ง คือ

ดอกบุนนาค บำรุงโลหิตแก้กลิ่นเหม็นสาบสางในร่างกาย

แก่นบุนนาค แก้รัตตะปิตตะโรค

รากบุนนาค ขับลมในลำไส้

ดอกมะซาง ทำใจให้ชุ่มชื่นชูกำลัง

แก่นมะซาง แก้คุดทะราด แก้เสมหะ แก้ไข้สัมประชวร

รากมะซาง แก้โลหิต แก้กำเดา

–

พิกัดเกสรทั้ง ๕ คือ จำกัดจำนวนเกสรดอกไม้ ๕ อย่าง คือ

ดอกมะลิ

ดอกพิกุล

ดอกบุนนาค

ดอกสารภี

เกสรบัวหลวง

สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ชูกำลังบำรุงหัวใจ แก้ไข้จับ แก้ลมวิงเวียน แก้น้ำดี ให้เจริญอาหารและแก้โรคตา

–

พิกัดเกสรทั้ง ๗ คือ จำกัดจำนวนเกสรดอกไม้ ๗ อย่าง คือ

ดอกมะลิ

ดอกพิกุล

ดอกบุนนาค

ดอกสารภี

ดอกบัวหลวง

ดอกจำปา

ดอกกระดังงา

สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ชูกำลัง บำรุงหัวใจ แก้ไข้จับ แก้ลมวิงเวียน ให้เจริญอาหารแก้โรคตา แก้ไข้เพื่อเสมหะและโลหิต  แก้ไข้เพื่อปถวีธาตุ แก้น้ำดี

–

พิกัดเกสรทั้ง ๙ คือ จำกัดจำนวนของเกสรดอกไม้ ๙ อย่าง คือ

ดอกมะลิ

ดอกพิกุล

ดอกบุนนาค

ดอกสารภี

เกสรบัวหลวง

ดอกจำปา

ดอกกระดังงา

ดอกลำเจียก

ดอกลำดวน

สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ไข้จับ แก้ไข้เพื่อลม แก้ไข้เพื่อปถวีธาตุ ให้เจริญอาหาร แก้โรคตา

–